اصلیترین علل ریزش مو

ریزش مو مشکل رایجی است که افراد را در هر سن و جنس تحت تاثیر قرار می­دهد. دلایل مختلفی وجود دارد که چرا افراد ممکن است ریزش مو را تجربه کنند، از عوامل ژنتیکی گرفته تا انتخاب سبک زندگی. درک علل ریشه­ای ریزش مو می­تواند به یافتن راه حل­ها و گزینه­های درمانی مناسب کمک کند. در این مقاله قصد داریم برخی از دلایل اصلی ریزش مو از دیدگاه دکتر علی­یاری، پزشک پوست و مو را بررسی کرده و مختصری به بحث پیشگیری و درمان معضل ریزش مو بپردازیم. 

اصلی­ترین علل ریزش مو صرف از نظر سن و جنس افراد شامل موارد زیر است:

1. ژنتیک: یکی از دلایل اصلی ریزش مو، ژنتیک است. اگر والدین یا بستگان نزدیک شما سابقه ریزش مو داشته باشند، ممکن است شما نیز بیشتر مستعد ریزش مو باشید. این نوع ریزش مو به عنوان آلوپسی آندروژنتیک یا طاسی با الگوی مردانه یا ریزش موی زنانه شناخته می­شود.
2. تغییرات هورمونی: عدم تعادل هورمونی می­تواند منجر به ریزش مو شود. شرایطی مانند بارداری، زایمان، یائسگی و اختلالات هورمونی مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یا مشکلات تیروئید اعم از پرکاری و کم کاری آن می­تواند چرخه رشد مو را مختل کرده و منجر به ریزش بیش از حد مو شود.
3. کمبودهای تغذیه­ای: رژیم غذایی فاقد مواد مغذی ضروری می­تواند فولیکول­های مو را ضعیف کرده و منجر به ریزش مو شود. دریافت ناکافی ویتامین­ها (مانند ویتامین D و گروه ویتامین­های B)، مواد معدنی (مانند آهن و روی) و پروتئین­ها می­تواند بر رشد مو تاثیر بگذارد و منجر به نازک شدن موها شود.
4. شرایط پوست سر: برخی از شرایط پوست سر مانند شوره سر، ازدیاد چربی کف سر، پسوریازیس یا عفونت­های قارچی می­توانند باعث ریزش مو شوند. این شرایط منجر به التهاب، تحریک و خارش پوست سر، ضعیف شدن ریشه مو و ایجاد ریزش بیش از حد می­شوند.
5. حالت دادن مو و استفاده از روش­های تهاجمی: استفاده بیش از حد از ابزارهای حالت دهنده حرارتی، روش­های شیمیایی (مانند رنگ کردن، صاف کردن، فر کردن، کراتین و یا احیا) و مدل­های بستن (مانند دم اسبی یا بافت­های محکم که باعث کشیدن موها می­شود) می­تواند باعث سستی پیاز مو و یا آسیب به ساقه مو شده و آنها را مستعد شکستن و ریزش کند.
6. افزایش سن: با افزایش سن، سرعت رشد مو کاهش می‌یابد و فولیکول‌های مو کوچک‌تر می‌شوند و در نتیجه موها نازک‌تر می‌شوند و این ریزش تدریجی مو بخشی طبیعی از روند پیری است.
7. استرس: یک رابطه شناخته شده بین استرس و ریزش مو وجود دارد.  در حقیقت استرس می تواند به اشکال مختلفی باعث ریزش مو شود، از جمله: 
8. ریزش تلوژن: این یک نوع رایج ریزش مو است که در اثر استرس شدید یا تروما ایجاد می­شود. چرخه رشد مو را مختل می­کند و باعث می­شود موهای بیشتری از حد معمول وارد فاز استراحت (تلوژن) شوند که منجر به ریزش می­شود.
9. آلوپسی آره­ آتا (کچلی سکه­ای): این یک بیماری خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی به اشتباه به فولیکول­های مو حمله می­کند و در نتیجه ریزش مو ایجاد می­شود. اعتقاد بر این است که استرس یک عامل محرک برای برخی از افراد مبتلا به این بیماری است.
10. تریکوتیلومانیا (Trichotillomania): این یک اختلال رفتاری در کشیدن (یا از ریشه جدا کردن) مو است که می­تواند ناشی از استرس یا اضطراب باشد. افراد مبتلا به تریکوتیلومانیا ممکن است موهای خود را از پوست سر، ابروها یا سایر نواحی بدن بیرون بیاورند که منجر به ریزش موی قابل توجهی می­شود.

آنچه باید در نظر گرفته شود این است که ریزش مو می­تواند در اثر یکی از عوامل ذکر شده یا مجموع چند عامل با هم اتفاق بیفتد. به اعتقاد دکتر علی­یاری و سایر متخصصان حوزه پوست و مو، شناسایی علت اصلی ریزش مو برای تعیین مناسب­ترین خط درمانی مهم است. تشخیص علت ریزش مو نیازمند ویزیت پزشک و انجام آزمایش­ خون جهت بررسی میزان مینرال­ها و ویتامین­ها و نیز اطلاع از بالانس هورمونی می­باشد. درمان ممکن است شامل تغییرات سبک زندگی، اصلاح رژیم غذایی و نیاز به مصرف مکمل­­ها در صورت کمبود، درمان­های تهاجمی مانند PRP و مزوتراپی و یا استفاده از تونیک­های ضد ریزش موضعی در کف سر باشد. به هر حال، در بسیاری از موارد، مصرف همزمان یک تونیک ضد ریزش مو موثر در کنار برخورداری از یک رژیم غذایی متعادل و مدیریت سطح استرس می­تواند به طور قابل توجهی ریزش مو را کاهش دهد و سلامت مو را بهبود بخشد.

در این­جا با توجه به فراوانی، بد نیست قدری بیشتر با ریزش مو آندروژنیک (Androgenic Alopecia or Androgenetic Alopecia) که به اختصار AGA نیز نامیده می­شود آشنا شویم. اما پیش­تر برای درک بهتر مکانسیم این نوع ریزش مو با آناتومی فولیکول مو و فازهای رشد مو آشنا خواهیم شد.

مو بطور کلی از دو بخش ساقه و فولیکول ساخته شده است. ساقه مو که بخش قابل مشاهده مو بوده، خارج از پوست قرار دارد و از سلول­های مرده و کراتینه شده تشکیل شده است که از فولیکول به سمت بالا رانده شده­اند.

 فولیکول مو ساختاری است که در پوست یافت می­شود و مو تولید می­کند. فولیکول از قسمت­های مختلفی تشکیل شده است که برای رشد و حفظ تار مو با هم کار می­کنند. قسمت­های اصلی فولیکول مو عبارتند از:

1. پیاز مو (Hair bulb): پایین­ترین قسمت فولیکول مو که در لایه درم قرار گرفته و یک ساختار گرد و چماق مانند بوده و پاپیلا را احاطه کرده است.
2. پاپیلا (Dermal papilla): یک برآمدگی کوچک در پایه پیاز مو است که وظیفه تغذیه فولیکول مو و تقویت رشد مو را بر عهده دارد.
3. ماتریکس مو: ماتریکس مو لایه­ای از سلول­هایی است که به سرعت تقسیم می­شوند و در پایه پیاز مو قرار دارند. این سلول‌ها با تولید سلول‌های موی جدید که در نهایت سلول‌های موجود را به سمت بالا و خارج از فولیکول سوق می‌دهند، نقش مهمی در رشد مو دارند.
4. غلاف ریشه داخلی و خارجی (Inner & outer root sheath): این غلاف­ها ساقه مو را در داخل فولیکول احاطه می­کنند. غلاف ریشه داخلی به شکل دادن و هدایت موهای در حال رشد کمک می­کند، در حالی که غلاف ریشه خارجی نقش حمایتی و محافظتی دارد.
5. غدد چربی (Sebaceous gland): این غدد تولید کننده چربی به فولیکول مو متصل هستند و معمولاً در نزدیکی قسمت بالایی مو قرار دارند. این غدد سبوم ترشح می­کنند، ماده ای روغنی که مو را مرطوب می­کند و از خشک شدن و شکننده شدن آن جلوگیری می­کند.
6. عضله Arrector Pili : این عضله کوچک و غیرارادی در یک سر به فولیکول مو و در انتهای دیگر به درم (لایه میانی پوست) متصل است. هنگامی که تحریک می­شود، در شرایط سرما یا ترس، موها را سیخ می­کند.

چرخه رشد مو شامل سه مرحله می­باشد:

1. فاز آناژن: این مرحله رشد فعال فولیکول­های مو است. در این مرحله، موها به طور مداوم رشد می­کنند و می­توانند چندین سال دوام بیاورند. مدت زمان فاز آناژن عمدتاً توسط ژنتیک تعیین می‌شود و میانگین طول آن بین دو تا شش سال است. طول و ضخامت مو در این مرحله تعیین می­شود.
2. مرحله کاتاژن: این مرحله انتقالی است که  بعد از فاز آناژن شروع شده و چند هفته طول می­کشد. در این مرحله، فولیکول مو کوچک می­شود و رشد مو متوقف می­شود. غلاف ریشه خارجی فولیکول مو به ساقه مو می­چسبد و خون رسانی به مو قطع می­شود.
3. فاز تلوژن: این مرحله استراحت فولیکول­های مو است که حدود دو تا سه ماه طول می­کشد. در این مرحله، فولیکول‌های مو غیرفعال هستند و موها رشد نمی‌کنند. در عوض، به فولیکول چسبیده باقی می­ماند در حالی که یک موی جدید در زیر آن شروع به رشد می کند. حدود 10 تا 15 درصد موها معمولاً در هر زمان معین در فاز تلوژن هستند. در پایان فاز تلوژن، فولیکول مو یا دوباره وارد فاز آناژن می­شود و موی جدید شروع به تشکیل می­کند و یا وارد فاز اگزوژن می­شود.
4. فاز اگزوژن یا ریزش: در مرحله اگزوژن، موها از پوست سر می ریزند که اغلب با شستن و برس زدن اتفاق می­افتد. ریزش 50 تا 100 تار مو در روز در مرحله اگزوژن طبیعی است.

در نهایت ریزش مو زمانی یک مشکل تلقی می­شود که نسبت فولیکول­هایی که در فاز ریزش هستند نسبت به فولیکول­های فاز رشد یا آناژن بیشتر باشد.

ریزش مو آندروژنیک:

ریزش موی آندروژنیک که به عنوان "الگوی طاسی مردانه" یا "الگوی ریزش زنانه" هم شناخته می­شود، یک نوع معمول از ریزش مو است که هر دو جنس زن و مرد را تحت تاثیر قرار می­دهد و معمولا در اثر مخلوطی از فاکتورهای ژنتیکی و هورمونی، بخصوص آندروژن­هایی نظیر تستوسترون اتفاق می­افتد. در افراد دارای استعداد ژنتیکی، فولیکول­های مو پوست سر نسبت به اثرات هورمون DHT (دی­هیدروتستوسترون) حساس­تر هستند. این هورمون محصول تبدیل تستوسترون توسط آنزیم 5-آلفا ردوکتاز است که ویژگی­های آندروژنی قوی­تری نسبت به تستوسترون دارد. DHT به گیرنده­های آندروژن روی فولیکول­های مو متصل می­شود و در طول زمان باعث کوچک شدن آنها می­شود. این فرآیند که به آتروفی فولیکولی (کوچک شدن فولیکول) معروف است، منجر به نازک شدن تدریجی مو و در نهایت ریزش مو می­شود.

DHT همچنین فاز آناژن چرخه رشد مو را کوتاه می­کند، به این معنی که فولیکول­های مو آسیب دیده زمان کمتری را در مرحله رشد فعال و زمان بیشتری را در مرحله استراحت می­گذرانند. این امر منجر به تولید تارهای موی کوتاه­تر و ظریف­تر می­شود که منجر به ظاهر شدن موهای نازک می­شود. هدف رویکردهای درمانی مختلف مهار اثرات DHT بر فولیکول­های مو در آلوپسی آندروژنتیک است. شایان ذکر است که در حالی که DHT یک عامل کلیدی در آلوپسی آندروژنتیک است، سایر عوامل ژنتیکی، هورمونی و محیطی نیز می­توانند در ایجاد و پیشرفت این بیماری نقش داشته باشند.   

در مردان، ریزش موی آندروژنیک معمولا به صورت عقب نشینی خط رویش مو در پیشانی و نازک شدن موها در تاج سر اتفاق می­افتد که در نهایت به طاسی جزئی یا کامل منجر می­شود. در زنان نیز اغلب باعث نازکی کلی موها و ریزش بخصوص در قسمت تاج سر می­شود. درمان­های متنوعی برای کنترل شرایط فوق و کاهش ریزش مو وجود دارد. داروهایی مانند فیناستراید و دوتاستراید مهارکننده‌های 5-آلفا ردوکتاز هستند که سطح DHT را در پوست سر کاهش می‌دهند و به کند کردن ریزش مو و رشد مجدد در برخی افراد کمک می‌کنند. علاوه بر این، ماینوکسیدیل یک داروی موضعی است که می‌تواند با گشاد کردن رگ‌های خونی به تحریک رشد مو کمک کند، که به نوبه خود ممکن است تحویل مواد مغذی به فولیکول‌های مو را افزایش دهد. اما از آنجا که ماینوکسیدیل و فیناستراید عوارض جانبی ناخوشایندی به جا می­گذارند، بیماران را با مشکلات متعددی روبرو می­کنند. عوارض جانبی ماینوکسیدیل به عنوان یک متسع کننده عروق شامل سوختگی، تحریک و یا خارش چشم، تحریک ناحیه مورد استفاده و رشد موهای ناخواسته در بخش­های مختلف بدن می­باشد. فیناستراید نیز در مردان می­تواند موجب بروز عوارضی نظیر بزرگ شدن سینه­ها، حالات زنانه و ناتوانی جنسی شود. در نتیجه ترکیبات جدیدتری پا به عرصه­ی درمان ریزش مو گذاشته­اند که هم قادر به کنترل و حتی قطع ریزش موی آندروژنیک باشند و هم هیچ­گونه عوارض جانبی به جای نگذارند. 

اما برای پیشگیری از ریزش مو چه مراقبت­هایی را باید در نظر داشته باشید؟

1. یک رژیم غذایی سالم داشته باشید: مطمئن شوید که یک رژیم غذایی متعادل شامل ویتامین­ها، مواد معدنی و پروتئین­های ضروری مصرف می­کنید. مواد مغذی مانند آهن، روی، ویتامین D و بیوتین برای سلامت مو مهم هستند.
2. از گرمای بیش از حد و حالت دادن مداوم خودداری کنید: استفاده مکرر از سشوار، اتو مو و سایر لوازم حالت دهنده حرارتی می­تواند به مو آسیب برساند و منجر به ریزش مو شود. استفاده از آنها را محدود کنید و از محصولات محافظ حرارت در هنگام حالت دادن استفاده کنید. خشک کردن موها با باد خنک سشوار یا خشک شدن طبیعی در معرض هوا به مراتب نقش بسزایی در حفظ سلامت موها ایفا خواهد کرد.
3. با موهای خود ملایم باشید: از برس زدن یا شانه زدن شدید خودداری کنید، به خصوص وقتی موهایتان خیس است. از یک شانه دندانه پهن استفاده کنید.
4. درمان‌های شیمیایی مانند ترمیم و احیا و رنگ‌آمیزی را به حداقل برسانید، زیرا می‌توانند با تخریب کوتیکول (لایه محافظ خارجی مو) به نازک و ضعیف شدن مو و در نتیجه ریزش مو کمک کنند.
5. از موهای خود در برابر نور خورشید و آلودگی محافظت کنید: اشعه ماوراء بنفش و آلاینده­های محیطی می­تواند به مو آسیب برساند. هنگام قرار گرفتن در معرض نور خورشید از کلاه و پوشش­های دیگر یا از محصولات مو با محافظ UV استفاده کنید. پس از قرار گرفتن در محیط­های آلوده، موهای خود را کاملا آبکشی کنید. از جمله محصولاتی که با دارا بودن فیلتر UV می­تواند از موها در برابر آسیب­های اشعه خورشید نظیر تخریب کراتین و کدورت موها جلوگیری کند، اسپری عطر مو دکتر علیاری تحت عنوان برند PRO Stem cell می­باشد که فارغ از نم­دار یا خشک بودن موها می­تواند در طول روز روی ساقه مو استفاده شده و ضمن کنترل وز با دارا بودن دکسپانتنول به آبرسانی و ترمیم ساقه مو کمک می­کند.
6. استرس را مدیریت کنید: سطح استرس بالا می­تواند به ریزش مو کمک کند. تکنیک­های مدیریت استرس مانند ورزش، مدیتیشن، یوگا یا تمرینات تنفس عمیق را وارد برنامه روزانه خود کنید.

7.       از مدل موی محکم خودداری کنید: محکم بستن موهایتان به صورت بافته، دم اسبی و ... می‌تواند باعث آلوپسی کششی شود که ریزش مو به دلیل کشش بیش از حد روی ساقه مو است. برای جلوگیری از این امر، مدل موهای شل و راحت که کشش و تنشی به موها وارد نمی­کنند را انتخاب کنید.

1. سیگار نکشید: سیگار با ریزش مو مرتبط است. ترک سیگار یا اجتناب از محصولات تنباکو با حذف رادیکال­های آزاد می­تواند سلامت مو و پوست را بهبود بخشد.
2. در مصرف داروها محتاط باشید: برخی داروها مانند برخی از داروهای ضد افسردگی، رقیق کننده­های خون و استروئیدها می­توانند به عنوان یک عارضه جانبی باعث ریزش مو شوند. با پزشک خود در مورد اثرات بالقوه روی موهای خود صحبت کنید و در صورت لزوم گزینه­های جایگزین را مطرح کنید.

10. به طور مرتب به متخصص پوست مراجعه کنید: اگر متوجه ریزش یا نازک شدن بیش از حد مو شدید، توصیه می­شود با یک متخصص پوست مشورت کنید. آنها می­توانند وضعیت شما را ارزیابی کنند، درمان مناسب را ارائه دهند یا محصول تخصصی مراقبت از مو را توصیه و ریزش موی شما را کنترل و درمان کنند.

11. از سلامت اسکالپ (پوست کف سر) خود مطمئن شوید: توجه داشته باشید که گاهی ریزش مو ناشی از خشکی، شوره، چربی و یا خارش سر می­باشد. بنابراین لازم است جهت سلامت اسکالپ از شامپوهایی استفاده شود که شرایط خشکی و خارش را مرتفع نموده و از بروز حساسیت جلوگیری کند. بطور خاص ترکیبات سولفاته موجود در شامپوها متهم ردیف اول حساسیت و خارش اسکالپ بوده که در این باره مفصل در مقاله­ی فاقد سولفات صحبت کرده­ایم. بنابراین استفاده از شامپوهای فاقد سولفات برند دکتر علی­یاری (استم سِل) به عنوان یکی از خطوط پیشگیرانه در مبحث ریزش مو، پیشنهاد می­شود.

درمان:

درمان­های بالینی ضد ریزش مو به درمان­هایی گفته می­شود که به طور خاص برای جلوگیری از ریزش مو و رشد مجدد مو طراحی شده­اند. این درمان‌ها معمولاً شامل استفاده از دارو، تزریق یا روش‌های جراحی هستند و معمولاً تحت راهنمایی یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی ارائه می‌شوند.

برخی از انواع رایج درمان­های بالینی ضد ریزش مو عبارتند از:

1. داروها: از جمله داروهای شناخته شده مورد استفاده با جواب­دهی خوب ماینوکسیدیل و فیناستراید هستند که بالاتر به عوارض جانبی آن­ها اشاره شد.
2. درمان با پلاسمای غنی از پلاکت ( :(PRP: Platelet-rich plasmaاین روش شامل تزریق یک فرم غلیظ پلاکت از خون خود بیمار به پوست سر است. پلاکت­ها حاوی فاکتورهای رشد هستند که می­توانند به تحریک رشد مو و بهبود سلامت فولیکول­های مو کمک کنند.

1. لیزر درمانی: لیزر درمانی سطح پایین ( :(LLLT: Low-level laser therapyیک روش غیر تهاجمی است که از نور قرمز برای تحریک فولیکول­های مو و تقویت رشد مو استفاده می­کند. این درمان را می­توان در خانه با استفاده از دستگاه­های دستی یا در محیط­های بالینی با استفاده از لیزر­های قوی­تر انجام داد.

1. جراحی کاشت مو: این روش جراحی شامل پیوند فولیکول‌های مو از قسمت‌هایی از پوست سر یا سایر نقاط بدن با موهای فراوان به مناطقی است که ریزش مو دارند. این یک راه حل دائمی برای ریزش مو در نظر گرفته می­شود اما نیاز به بررسی دقیق و مشاوره با متخصص کاشت مو دارد.

1. میکرونیدلینگ پوست سر: یک روش نسبتا تهاجمی است که در آن سوزن‌های با درجه پزشکی بسیار ظریف بر روی پوست سر حرکت داده می‌شوند و سطح پوست را سوراخ می‌کنند تا ریزآسیب‌ها/کانال‌های ریز زیادی ایجاد کنند. این فرآیند، مکانیسم‌های ترمیم طبیعی پوست، تحریک فاکتورهای رشد، تولید کلاژن و بهبود خون رسانی موضعی را آغاز می‌کند. در این روش گاهی از کوکتل­های مزوتراپی هم جهت تزریق ویتامین­ها، مینرال­ها، فاکتورهای رشد و اسیدهای آمینه به پوست سر  استفاده می­شود.

1. تونیک یا محلول­های موضعی: محصولات مختلفی در بازار وجود دارند که بصورت اسپری یا قطره کف سر استفاده می­شوند و بسته به ترکیبات موجود اثرات ضد ریزش موی متفاوتی دارند. برخی از این محلول­­ها در ترکیبات خود از ماینوکسیدیل هم بهره برده­اند. اما در اینجا ما نوید تولید محصولی بی­نظیر از لابراتوار دکتر علی­یاری تحت برند استم سل را می­دهیم که با ترکیبات منحصر به فرد و به روز گیاهی نظیر پروکپیل و ریدانسیل ضمن اثر ضد ریزش و رویش مجدد مو 2.5 برابر بیشتر از ماینوکسیدیل، اثرات جانبی سوء نیز برجای نگذاشته و تحولی عظیم را در درمان ریزش موی آندروژنیک در کشور عزیزمان ایران، ایجاد خواهد کرد.